Στα πλαίσια της διαδικασίας διεθνούς προστασίας, όπως πλέον ισχύει μετά το ν. 4636/2019, προσφυγές κατά συγκεκριμένων κατηγοριών διεθνούς προστασίας, εξετάζονται από επιτροπές προσφυγών σε μονομελείς συνθέσεις. Πρόκειται ιδίως για απορριπτικές που έχουν εκδοθεί κατά την ταχύρρυθμη διαδικασία ή την διαδικασία στα σύνορα, απορριπτικές λόγω προδήλως αβάσιμης ή απαράδεκτης αίτησης, λόγω εκπρόθεσμης κατάθεσης της προσφυγής καθώς και επί αιτήσεων ατόμων που διαμένουν στα νησιά Σάμο, Χίο, Λέσβο, Λέρο και Κω.
Οι μονομελείς επιτροπές προσφυγών, όπως και οι τριμελείς, συγκροτούνται από διοικητικούς δικαστές, αν και είναι όργανα της διοίκησης. Είναι προφανές ότι στο σημείο αυτό προκύπτει ζήτημα της συμβατότητας της συγκεκριμένης ρύθμισης με το Σύνταγμα, ιδίως με την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών (α. 26) και της διασφάλισης της ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών (α. 87 παρ. 1 και 2 και α. 89). Επί του ζητήματος της συγκρότησης των τριμελών επιτροπών προσφυγών αποκλειστικά από δικαστές έχει διατυπωθεί κρίση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ 1580/2021, 1581/2021, 1694/2018 κ.α.), σύμφωνα με την οποία, η συγκεκριμένη ρύθμιση είναι συνταγματικά ανεκτή, καθώς οι συγκεκριμένες επιτροπές αν και δεν είναι δικαστήρια ούτε αποτελούν πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, αποτελούν πάντως ανεξάρτητες αρχές με δικαιοδοτικά και όχι διοικητικά καθήκοντα.
Όσον όμως αφορά στις μονομελείς συνθέσεις, το ίδιο δικαστήριο έκρινε επ’ αφορμής άλλης διάταξης (α. 40 παρ. 1 πδ 78/1998), ότι σε περίπτωση μονομελούς οργάνου η ευθύνη προσωποποιείται σε μέγιστο βαθμό, με συνέπεια να υφίσταται κίνδυνος αμφισβήτησης του κύρους του δικαστικού λειτουργού επί προσσβολής ενώπιον δικαστηρίου των αποφάσεών του ως ασκούντος καθήκοντα μονομελούς διοικητικού οργάνου. Εξ αυτού του λόγου έχει ήδη κριθεί (ΣτΕ 2981/2010) ότι προτίστως για τον λόγω αυτόν δεν είναι επιτρεπτός από το Σύνταγμα ο ορισμός δικαστή για την άσκηση καθηκόντων μονομελούς οργάνου, ανεξαρτήτως διοικητικού ή δικαιοδοτικού χαρακτήρα.
Κατά συνέπεια, η συγκεκριμένη διάταξη του α. 5 παρ. 7 ν. 4375/2016 περί της συγκρότησης των μονομελών επιτροπών προσφυγών έρχεται σε αντίθεση με το Σύνταγμα. Τυχόν δε κρίση περί αντισυνταγματικότητάς της, συμπαρασύρει και το κύρος των εκδοθεισών από αυτές αποφάσεων. Παρόμοια άποψη έχουν εκφράσει και συνδικαλιστικά όργανα των διοικητικών δικαστών. Την σχετική επιχειρηματολογία έχουμε αναπτύξει σε αντίστοιχες υποθέσεις που χειριζόμαστε, με αποτέλεσμα το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης να απευθύνει προδικαστικό ερώτημα ενώπιον του ΣτΕ. Η έναρξη πρότυπης δίκης ενώπιον του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, θα οδηγήσει σε αναστολή την εκδίκαση συναφών υποθέσεων στις οποίες έχει αναπτυχθεί ο σχετικός ισχυρισμός, έως την επίλυση του ζητήματος.